به گزارش آی آر آر اس اس، حج بزرگترین اجتماع سالانه مسلمانان از سراسر جهان است و برای بسیاری، سفری یکتا در طول زندگی محسوب میشود. در این گزارش به ۱۰ پرسش متداول درباره حج پاسخ داده شده و نکاتی درباره اهمیت، مناسک و آمادگیهای آن ارائه گردیده است.
۱. حج چیست؟
حج زیارت سالانه مسلمانان است که در شهر مکه عربستان سعودی برگزار میشود و عملی واجب به شمار میرود؛ پنجمین رکن اسلام برای اهل سنت و از ارکان فرعی برای شیعیان است.
کلمه حج از ریشه عربی «ح-ج-ج» گرفته شده که به معنای «قصد سفر» یا «عزم به هدفی مشخص» است. هر مسلمان بالغ که از نظر جسمی و مالی توان انجام آن را داشته باشد، انجام حج یکبار در زندگیاش واجب است.
۲. حج چه زمانی انجام میشود؟
حج در روزهای ۸ تا ۱۲ (یا ۱۳) ماه ذیالحجه، که دوازدهمین و آخرین ماه تقویم هجری قمری است، برگزار میشود. این بازه زمانی حدود ۷۰ روز پس از پایان ماه رمضان است، اما با توجه به گردش ماه قمری ممکن است کمی تغییر کند.
در سال ۲۰۲۵، مراسم حج از ۴ تا ۹ ژوئن (۱۴ تا ۱۹ خرداد) برگزار میشود ولی بسیاری از زائران چند روز یا هفتهها پیش از آن برای آمادهسازی وارد عربستان میشوند.
از آنجا که تقویم اسلامی بر اساس ماههای قمری ۲۹ یا ۳۰ روزه تنظیم شده، تاریخ حج هر سال حدود ۱۰ تا ۱۲ روز زودتر نسبت به سال گذشته در تقویم میلادی رخ میدهد. لازم به ذکر است امسال آخرین سالی است که طی حدود دو دهه آینده، حج در گرمای شدید تابستان مکه برگزار میشود.
۳. چرا مسلمانان حج را بهجا میآورند؟
مسلمانان معتقدند حج فرمان مستقیم خداوند است که در قرآن ذکر شده است. این فریضه در حج وداع پیامبر اسلام، محمد (ص)، در سال ۶۳۲ میلادی (سال دهم هجری) تأیید گردید.
کعبه، ساختاری سنگی پوشیده با پارچه سیاه که در مرکز مسجدالحرام مکه قرار دارد و محل اصلی مناسک حج است، به فرمان خدا توسط حضرت ابراهیم (ع) و فرزندش اسماعیل (ع) ساخته شد. این نقطه آغاز حج است و برای نخستین بار بهعنوان آیینی الهی مقرر شده است.
این سفر، سفری روحانی است که مسلمانان را به طلب بخشش، پالایش درون و نمایش بندگی در برابر خداوند دعوت میکند. واژه «حج» دوازده بار در قرآن آمده، از جمله در سورهای به همین نام.
حج همچنین یادآور روز قیامت است و با انجام آن، مسلمانان از رفتارهای حضرت ابراهیم (ع) و خانوادهاش که در مناسک حج بازسازی میشود، پیروی میکنند. نهایتاً این عمل راهی برای بیان ادای واجب دینی و تقویت ایمان است.
۴. حج چند روز طول میکشد؟
مناسک اصلی حج معمولاً پنج تا شش روز به طول میانجامد، بستگی به نحوه انجام آن دارد. شروع آن در روز هشتم ذیالحجه، معروف به «یوم الترویه» است که بیشتر زائران به سوی عرفات و منا حرکت میکنند. منا درهای بیابانی در حدود ۸ کیلومتری مکه است که شب را در آن به دعا و تأمل میگذرانند.
مراسم با ایام تشریق پایان مییابد؛ در این ایام زائران به منا بازمیگردند تا رمی جمرات (سنگ زدن به شیطان) را انجام دهند و سپس به مکه بازمیگردند تا مناسک نهایی را اجرا کنند. برخی زائران در روز دوازدهم ذیالحجه از منا خارج میشوند و بعضی دیگر تا روز سیزدهم آنجا میمانند.
۵. تفاوت حج و عمره چیست؟
حج زیارتی واجب برای تمام مسلمانان دارای توان جسمی و مالی است که باید یکبار در زندگی انجام شود، در حالی که عمره زیارتی مستحب، سادهتر و کوتاهتر است که در هر زمان از سال قابل انجام است و واجب نیست.
۶. مناسک کلیدی که مسلمانان در حج انجام میدهند چیست؟
در طول روزهای حج، مسلمانان مناسک متعددی انجام میدهند، که عبارتند از:
روز اول
احرام: وارد شدن به حالت احرام، وضعیتی جسمی و معنوی است که با نیت حج همراه است. لباس احرام شامل دو تکه پارچه سفید برای مردان و پوششی ساده برای زنان است و باید آداب خاصی رعایت شود. این مرحله باید قبل از ورود به مکه در کشور مبدا یا در حدود مکه آغاز گردد.
طواف ورود: بعد از رسیدن به مکه و در حالت احرام، زائران طواف آغازین انجام میدهند؛ یعنی هفت بار حول کعبه گردش میکنند که نماد اتحاد در پرستش خداوند یکتا است.
سپس مناسک سعی شامل هفت بار رفت و برگشت بین صفا و مروه در داخل مسجدالحرام انجام میشود.
منا: زائران به منا میروند که حدود ۸ کیلومتر شرق کعبه قرار دارد و شب را در آنجا سپری میکنند. این منطقه به شهر چادرها معروف است و میزبان میلیونها زائر است.
روز دوم ـ روز عرفه
زائران صبح زود به سرزمین عرفات میرسند، واقع در ۱۵ کیلومتری منا، و از ظهر تا غروب در حالت وقوف به دعا و توبه میپردازند. عرفه یکی از ارکان اصلی حج به شمار میرود و مسلمانان در سراسر جهان روزه گرفتن در این روز را توصیه میکنند.
مزدلفه: پس از غروب، زائران به مزدلفه میروند، مکانی در حدود ۹ کیلومتری مکه، جایی که نماز مغرب و عشاء را میخوانند، سنگریزه برای مراسم فردا جمعآوری میکنند و شب را در فضای باز میگذرانند.
روز سوم ـ عید قربان
رمی جمره عقبه: زائران باز به منا میروند و هفت سنگ به بزرگترین ستون از سه ستون سنگی پرتاب میکنند که نشان طرد وسوسه شیطان است.
قربانی: زائران یا نمایندگان آنها حیوانی قربانی میکنند که یادآور آمادگی حضرت ابراهیم (ع) برای قربانی کردن فرزندش در راه اطاعت از خداوند است.
حلق یا تقصیر: مردان سر خود را تراشیده یا کوتاه میکنند و زنان بخشی از موهای خود را کوتاه میکنند. این عمل نمادی از تجدید روحی است.
طواف افاضه: بازگشت به مکه برای انجام طواف و سعی اصلی.
روزهای چهارم و پنجم
زائران به منا بازمیگردند و در هر روز به سه ستون سنگ پرتاب میکنند.
روز ششم (اختیاری)
زائرانی که یک روز بیشتر میمانند، رمی جمرات را در سه ستون تکرار میکنند؛ این بخش عمدتاً توسط اهل سنت انجام میشود.
طواف وداع: پیش از ترک مکه، زائران طواف وداع انجام میدهند که به معنای خداحافظی معنوی با خانه خدا است.
۷. انواع حج کداماند؟
سه نوع حج وجود دارد که بر اساس محل سکونت و شرایط زائر انتخاب میشود:
حج تمتع (حج آسانشده): رایجترین نوع حج است، مخصوصاً برای زائران خارجی. در این نوع حج، زائر ابتدا عمره را انجام میدهد، سپس از احرام خارج میشود و دوباره برای حج وارد احرام میشود. قربانی در این نوع حج واجب است، مگر اینکه استطاعت مالی نباشد که در این صورت روزه جایگزین میشود.
حج قِران (حج ترکیبی): در این نوع، زائر عمره و حج را به صورت همزمان و بدون خروج از احرام انجام میدهد. قربانی برای کسانی که توان مالی دارند، واجب است.
حج افراد (حج تنها): مخصوص ساکنان مکه است که تنها حج را بدون عمره انجام میدهند. قربانی در این نوع واجب نیست ولی میتوان مستحب انجام داد.
۸. چه کارهایی در حج ممنوع است؟
برخی از اعمال که معمولاً در اسلام مجازند، در حالت احرام و در حج ممنوع میشوند. این موارد شامل روابط زناشویی، ناسزاگویی، جدل، شکار، اصلاح مو و ناخن، استفاده از عطر، برپایی یا شرکت در عقد ازدواج، پوشیدن لباس دوخته شده (برای مردان)، پوشاندن سر (برای مردان) و پوشاندن صورت (برای زنان) است.
در صورت انجام ناخواسته یا از روی ناآگاهی این اعمال، زائر باید توبه کرده و کفارهای مانند صدقه یا قربانی پرداخت نماید.
۹. چه چیزهایی باید برای سفر حج در چمدان گذاشت؟
جمعآوری ملزومات سفر حج نیازمند برنامهریزی دقیق است تا زائر هم آماده بوده و هم بار اضافی به همراه نداشته باشد. علاوه بر لباس احرام و سایر لوازم حج تمتع، هر ساله فهرستی از اقلام و داروهای ممنوعه طبق مقررات عربستان به زائران اعلام میشود.
۱۰. مسلمانان چگونه پایان حج را جشن میگیرند؟
پایان حج با عید قربان مشخص میشود که از دهم ذیالحجه آغاز و در بسیاری کشورها تا سه روز ادامه مییابد.
این روز با نماز مخصوص صبحگاهی شروع میشود که مسلمانان در مساجد یا فضاهای باز و با لباسهای آراسته شرکت میکنند. باقی روز صرف صرف غذا با خانواده، تبریک گفتن، هدیه دادن و دیدار اقوام میشود. عبارت معمول در این مناسبتها «عید مبارک» است که به معنای «عیدی پربرکت» میباشد. همچنین مراسم قربانی انجام میشود که حیواناتی چون گوسفند، بز، گاو یا شتر قربانی شده و گوشت آن بین خانواده، آشنایان و نیازمندان تقسیم میگردد.
منبع: الجزیره
irrss.ir