احسان احمدی نصر در گفت و گو با آی آر آر اس اس با تأکید بر اهمیت محوطه تاریخی تاق بستان و تلاشهای بسیاری که در طول سالها برای ثبت جهانی آن انجام شده، بیان کرد: در پایان دهه ۸۰ اداره کل میراث فرهنگی وقت تصمیم گرفت برای ثبت جهانی اثر، مطالعات فاز صفر را آغاز کند. در آن زمان، مهندسین مشاور آتک به عنوان مشاور انتخاب شد و پس از انجام مطالعات، نتایج به اداره کل میراث فرهنگی تحویل داده شد.
وی ادامه داد: در سال ۱۳۹۰ مجدداً برای ثبت جهانی اثر تصمیم گرفته شد تا مطالعات باستانشناسی به صورت گمانهزنی انجام شود و به همین منظور مجوزهای لازم از وزارتخانه صادر شد. این مطالعات به تیمی متشکل از من و یکی از کارشناسان اداره کل واگذار شد.
این استاد دانشگاه در رشته باستانشناسی و معماری توضیح داد: در اجرای مطالعات باستانشناسی با همکاری سازمان یونسکو و کارشناسان متخصص، دو هدف اصلی دنبال شد؛ نخست حذف الحاقات ایجاد شده توسط انسان طی سالها که باعث شبیه شدن محوطه به یک پارک شده بود و دوم بازگرداندن اثر به شکل اصیل تاریخی خود.
وی افزود: در بررسی تاریخچه اثر، از تصاویر به جا مانده از دو معمار و نقاش مشهور، اوژن فلاندن و پاسکال کوست، که پس از دوره صفویه و در دوره قاجار به کرمانشاه سفر کرده و برخی آثار تاریخی منطقه را ترسیم کرده بودند، استفاده کردیم.
احمدی نصر ادامه داد: این تصاویر نشان میداد که در مقابل تاقهای تاق بستان، کانال آب جاری بوده که بعدها حذف شده است. ما تلاش کردیم تا اثر را به همان شکل اصیل خود بازگردانیم، به همین دلیل شورای راهبردی مطالعات آب نیز همزمان با مطالعات ثبت جهانی شکل گرفت تا کانال آب احیا شود.
وی تصریح کرد: در کنار مطالعات باستانشناسی، مطالعات ژئوفیزیک آب نیز برنامهریزی شد و با همکاری دکتر جاناتان کمپ از دانشگاه لندن، این مطالعات انجام گرفت.
احمدی نصر خاطرنشان کرد: نتایج مطالعات ژئوفیزیکی نشان داد که چشمههایی اطراف تاق بستان وجود داشتهاند. با توجه به جنس کارستی کوه تاق بستان، آبها داخل آن تجمع و جریان داشتهاند. تصاویر فلاندن و کوست نشان میداد که سه چشمه وجود داشته، اما ما در محل تنها دو چشمه دیده بودیم، بنابراین محل چشمه سوم را جستجو کردیم.
وی افزود: گمانهزنی در مقابل تاق کوچک و زیر نقش اردشیر که گل نیلوفر آبی با ساقهای رو به پایین در زیر آن حجاری شده بود صورت گرفت و ما موفق شدیم چشمه سوم را کشف کنیم، چشمهای که سالها مدفون شده بود و نشانهای بر وجود آن، گل نیلوفر آبی با ساقهای به سمت چشمه بود.
احمدی نصر توضیح داد: طی گمانهزنیها، حدود یک متر و ۷۰ تا ۸۰ سانتیمتر زیر کف تاق حفاری شد و مشخص شد کف قبلی تاق که در دوره صفویه و قاجاریه وجود داشته به تدریج بالا آمده و در دهه ۱۳۶۰، کاملاً همسطح با کف تاق شده است و همین باعث مسدود شدن چشمه مقابل تاق شده است. با این حفاری و احیای چشمه، اثر به شکل اولیه خود بازگشت.
این باستانشناس کرمانشاهی تأکید کرد: همزیستی آب و سنگ در تاق بستان از زمانهای کهن وجود داشته است. متأسفانه در دهه ۱۳۷۰، زمانی که آب به سقف تاق نفوذ کرد، مسئولان اقدام به عایقکاری سقف تاق بزرگ کردند که اقدامی اشتباه بود؛ این عایقکاری مانع خروج آب و موجب وارد آمدن فشار و آسیب به دیوارههای تاق شد.
وی یادآور شد: در شهر کرمانشاه که شرایط آب و هوایی متغیری دارد، این موضوع خطرناک بوده چرا که آب در فصل سرد یخ میزند و منبسط میشود و باعث خرد شدن سنگ و آسیب به نقشها میشود.
احمدی نصر در پایان با اشاره به کلیپ منتشر شده و نگرانی یک باستانشناس درباره وضعیت تاق بستان گفت: آرزو میکنم آن باستانشناس پیش از قضاوت، مطالعهای انجام داده بود چراکه بیش از هزار سال است که آب و سنگ در تاق بستان همزیستی داشتهاند. ایشان به اشتباه تیم کارشناسی کشور را زیر سؤال بردهاند. ما حفظ اصالت اثر را با شرایط زمان شکلگیری آن در اولویت قراردادهایم و سعی کردهایم هیچ تغییری مخدوشکننده ایجاد نشود.
irrss.ir