منتشر شده در 17 خرداد 1404 ساعت 10:30
اگر تاریخچه تولید و محصولات ایرانخودرو را به چند دوره اصلی تقسیم کنیم، دوره اول از زمان تأسیس تا انقلاب و دوره دوم از زمان احیا و رونق آن است.
دوره نخست ایرانخودرو با یک نام برجسته شناخته میشود: پیکان. از مدلهای کار و دولوکس تا جوانان و استیشن و وانت.
پس از انقلاب، پیکان همچنان در ایرانخودرو تولید شد و مدلهای جدیدی مانند پیکان پژویی و سپر جوشن به آن اضافه گردید. در نهایت، این خودرو در سال ۱۳۸۴ رسماً از خطوط تولید کنار رفت اما تا سه سال پیش هنوز در خطوط تولید حضور داشت.
نسل دوم خودروهای ایرانخودرو با یک مدل شاخص شروع شد که هنوز هم ادامه دارد؛ پژو ۴۰۵، خودرویی افسانهای که پژو را در اروپا نجات داد و پس از ۱۹ سال دوباره موفق به کسب عنوان خودروی سال اروپا شد.
آیا ۴۰۵ برای پژو سودآورتر بود یا ایرانخودرو؟
۴۰۵، پس از مدل برجسته ۵۰۴، یکی از خاطرهانگیزترین و موفقترین مدلهای پژو است که سود زیادی برای این شرکت فرانسوی داشت، اما اگر به شرایط این خودرو در ایران نگاه کنیم، میبینیم که ۴۰۵ نقش بزرگی در سرنوشت ایرانخودرو داشت؛ به گونهای که نبود آن شاید ایرانخودرو را به این شکل کنونی نمیداشت.
این خودرو برای اولین بار در سال ۱۳۶۹ توسط ایرانخودرو مونتاژ و عرضه شد. تغییرات متعدد آن طی سالها بقدری گسترده است که میتوان برای خود مقالهای جداگانه نوشت. بر مبنای این پلتفرم، ایرانخودرو محصولات متعددی مانند آردی، روآ، پژو پارس، آریسان، سمند و دنا توسعه داد. این خودروها یا بر اساس ۴۰۵ ساخته شدهاند یا از اجزای آن بهره بردهاند. برخی همچون پارس، سمند و دنا تحت مدلهای مختلف از جمله فیسلیفت و ارتقاء استاندارد رونمایی شدند. به طور کلی، ایرانخودرو بیش از ۳۰ مدل مختلف را بر اساس ۴۰۵ تولید کرده است که نمونهای بینظیر در دنیا محسوب میشود.
ایرانخودرو در استفاده از پلتفرم ۴۰۵ به گونهای متنوع عمل کرده؛ اتاق، موتور و پلتفرم را در خودروهای مختلف به کار گرفته است.
۴۰۵ پایان راه نبود، شروع مسیر بود!
داستان با این خودرو به پایان نرسید؛ ایرانخودرو با پژو ۲۰۶، گاو شیرده دیگر فرانسوی آشنا شد. این مدل دومین نجاتدهنده این شرکت به شمار میرود. اما برخلاف ۶ تیپ اولیه ۲۰۶ که امیدبخش توسعه بودند، با ارائه ۲۰۶ اسدی و رانا -نسخهای ایرانیزه از آن- مسیر متفاوتی در پیش گرفته شد.
خودروهای ۲۰۶، ۲۰۷ (با مدلهای اسدی)، رانا و راناپلاس نمونههای دیگری هستند که ایرانخودرو در این مرحله با استفاده از پلتفرم ۲۰۶ تولید کرده و نزدیک به ۳۰ کد محصول مختلف عرضه کرده است.
ساخت هواپیما با پایه ۴۰۵ و ۲۰۶
اگر مواردی چون سازمان استاندارد یا اعتراضات مردمی نبود، شاید ایرانخودرو حتی به فکر ساخت یک هواپیما بر اساس این دو خودرو میافتاد. برای مثال، موتور تیوفایو که نخستین بار بر روی ۲۰۶ تیپ ۵ نصب شد، بستر فنی بسیاری از محصولات ایرانخودرو مانند ۴۰۵، پرشیا، سمند، دنا و تارا بوده است. برخی مدلها به منظور صادرات و برخی دیگر به عنوان مدلهای جدید برای بازار داخلی تغییراتی داشتند.
ایستگاه نهایی؛ نزدیکتر از همیشه
با این حال، ایرانخودرو در سالهای اخیر مجبور به پایان تولید اکثر این مدلها شده است. از خودروهایی که بر پایه پژو ۴۰۵ بودند، اکنون تنها سورنپلاس و انواع دناپلاسها باقی ماندهاند که هفته گذشته مدیرعامل شرکت از توقف تولید سورنپلاس در آینده نزدیک خبر داد. این زمان احتمالاً پایان نیمه اول یا دوم سال ۱۴۰۴ خواهد بود؛ البته این تاریخ تقریبی است.
همه رفتند، اما جایگزین مناسب نیامد
نسل خودروهایی که از اواخر دهه ۷۰ تولید آنها آغاز شد و با فراز و نشیبهای متعدد مدلهای مختلفی عرضه کردند، اکنون تنها مدل ۲۰۷ باقی مانده است. زیرا دنا و رانا همگی شاخهای از خودروهای نسل اول مانند ۴۰۵ و ۲۰۶ محسوب میشوند. این خودروها خاطرات زیادی برای مردم ایران به همراه دارند و با وجود همه نقاط ضعف و قوت، وسیله رفت و آمد اصلی بسیاری از خانوادهها و جوانان بودهاند. حال که بیشتر آنها کنار رفتهاند، سوال این است که آیا خودروهای جایگزین قادر خواهند بود نیاز و توان مالی اقشار متوسط جامعه را تامین کنند؟
واقعیت تلخ پشت پرده توسعه
اگرچه خودروهایی چون ۴۰۵، پارس و سورنپلاس به دلایل ظاهری مانند عدم تطابق با استانداردهای روز و قدیمی بودن از خط تولید خارج شدند، اما واقعیت این است که این خودروها نه امروز بلکه پیشتر نیز با این مسائل مواجه بودهاند. مسئله اصلی این است که به دلیل قیمت پایین این خودروها نسبت به سایر مدلها، قابلیت افزایش قیمت چندانی نداشتند و از آنجا که میان مردم محبوب بودند، تقاضای زیادی در فروش آنها دیده میشد. این موضوع علاوه بر دلایل مطرح شده، سبب میشد که تولید آنها به جای سوددهی برای شرکت، زیانآور باشد.
همچنین لازم است یادآوری شود که این مسائل تنها مربوط به مدیریت جدید نیست. حذف خودروهایی مانند ۴۰۵، سمند الایکس، پژو پارس و موتور ایافسون در سورنپلاس همگی در دوره مدیریت دولتی اتفاق افتاده است. توقف تولید سورنپلاس پایان راه خودرویی بود که زمانی محبوب و جذاب بود ولی اکنون نه موتور مناسبی دارد و نه جایگاهی در بازار.
سکانس پایانی
پایان دادن به نسل دوم خودروهای ایرانخودرو، اقدامی اجتنابناپذیر بوده و هست. حتی باید گفت که تولید اکثر محصولات فعلی این شرکت نیز باید متوقف شود، چرا که دناپلاس و تارا نیز خودروهای چندان بهروز و جذابی نیستند. موتور این دو مدل بیش از دو دهه پیش طراحی شده و طراحی داخلی کابین آنها در شرایط نامطلوبی قرار دارد. با این وجود، مهمترین چالش پیشروی ایرانخودرو و تیم مدیریتی جدید، تولید جایگزینهای بهروز و اقتصادی متناسب با قدرت خرید رو به کاهش طبقه متوسط و اقشار کمدرآمد است.