تیم مرمت آثار تاریخی تخت جمشید در سالهای اخیر با تمرکز بر حفاظت و نگهداری سنگها و جرزهای این مجموعه جهانی فعالیتهای گستردهای انجام داده است. کارشناسان مرمت تاکید میکنند که هدف اصلی این اقدامات حفظ اصالت و امنیت آثار تاریخی است و بازسازی کامل بناها در اولویت قرار ندارد.
با توجه به حساسیت مواد استفادهشده و شرایط اقلیمی، مرمتگران تنها در دو فصل سال امکان اجرای کارهای حفاظتی و مرمتی را دارند. فصلهای بهار و پاییز فرصت اصلی اجرای این عملیات محسوب میشوند و محدودیت دما یکی از چالشهای مهم تیم مرمت است.
محسن قاسمینژاد، کارشناس ارشد مرمت آثار تاریخی و عضو تیم مرمت تخت جمشید در گفتوگو با آی آر آر اس اس درباره فعالیتهای مرمتی کارگاههای حفاظتی توضیح داد: در اینجا کار مرمت به معنای بازسازی کامل نیست و تمرکز اصلی ما بر حفاظت است. بیشتر اقداماتی که انجام میدهیم مربوط به ترکهایی است که روی سنگها و جرزهای مجموعه ایجاد شده است.
وی درباره مواد مورد استفاده افزود: ما این ترکها را با مادهای به نام تجاری «لِدان» میپوشانیم که در واقع نوعی آهک است. این آهک اصلاحشده و نانو شده است و از لحاظ کارایی نسبت به آهک معمولی عملکرد بهتری دارد.
قاسمینژاد درباره جزئیات کارگاه مرمتی گفت: در حال حاضر مرمت جرز شرقی درگاه شمالی غربی در حال انجام است و این عملیات نزدیک به چهار تا پنج سال است که ادامه دارد. مقدمات کار شامل سندنگاری، عکاسی و بررسی وضعیت جرزها انجام شده بود و اکنون وارد مرحله عملیاتی شدهایم.
این کارشناس مرمت تخت جمشید در ادامه با اشاره به محدودیتهای زمانی کار در فضای باز بیان کرد: به دلیل شرایط اقلیمی و باز بودن فضا، تنها دو فصل از سال امکان اجرای کار داریم؛ یکی بهار و دیگری پاییز. فصل پاییز معمولاً از ۱۵ شهریور تا ۱۵ آذر است و نهایتاً تا پایان آذر میتوانیم کار کنیم.
وی ادامه داد: این محدودیت به دلیل حساسیت ماده «لِدان» است که فقط در دمای ۵ تا ۳۵ درجه سانتیگراد قابلیت استفاده دارد. اگر دما به صفر برسد، ماده کارایی خود را از دست میدهد و اگر بالای ۳۵ درجه باشد، زود خشک شده و گیرش لازم را ندارد.
قاسمینژاد در پایان تأکید کرد: تمامی اقدامات مرمتی با دقت و رعایت استانداردهای حفاظتی انجام میشود و هدف اصلی تیم، حفظ اصالت و امنیت آثار تاریخی تخت جمشید است.
شهرام رهبر، مسئول مرمت کتیبه جنوب تختگاه داریوش اول تخت جمشید نیز در رابطه با مواد مصرفی برای مرمت این کتیبه نیز به آی آر آر اس اس گفت: مواد مورد استفاده بر پایه آهک هستند و به نام عمومی لدان شناخته میشوند. این مواد از لحاظ شیمیایی هیچ آسیبی به سنگ وارد نمیکنند، ضریب انبساط و انقباض آنها تقریباً برابر با سنگ است، جذب رطوبت مشابه دارند و کمی نرمتر از خود سنگ هستند تا در صورت نیاز، بتوان مرمتها را به راحتی برداشت. این اصل در مرمت به عنوان اصل برگشتپذیری شناخته میشود.
وی افزود: مواد ما گرانقیمت هستند، اما از نظر ظاهری بسیار شبیه سنگهای کتیبهاند و بافت و رنگ آنها را هماهنگ میکنند. برخلاف مواد قدیمی مثل سیمان، این مواد حساس هستند و تنها در بازههای دمایی مشخص میتوان از آنها استفاده کرد. بهعنوان مثال، دما نباید از حدود ۳۵ تا ۶ درجه سانتیگراد بالاتر یا از ۵ درجه بالای صفر کمتر باشد.
این کارشناس ارشد مرمت آثار تاریخی گفت: حدود چهار تا پنج ماه، سه تا چهار نفر به صورت مداوم روی این کتیبه کار میکنند تا اقدامات حفاظتی و مرمتی به پایان برسد. با توجه به تحریمها، تأمین این مواد زمانبر و پرهزینه شده است. برخی نمونههای لدان تا سه سال طول میکشد تا در کارخانهها تولید شود و قیمت هر کیلوگرم آن گاهی تا ۳۰ تا ۴۰ میلیون تومان است. چسبهای ویژه هم تا ۵۰ میلیون تومان قیمت دارند. با این حال، با توجه به اهمیت کتیبه، این هزینهها توجیهپذیر هستند و تا کنون بهترین مواد موجود در جهان برای مرمت استفاده شدهاند.
به گزارش آی آر آر اس اس، کارشناسان مرمت تخت جمشید تصریح کردند که محدودیتهای اقلیمی و حساسیت مواد استفادهشده سرعت فعالیتها را محدود کرده است، اما با رعایت دقیق استانداردهای حفاظتی، اقدامات مرمتی به گونهای انجام میشود که اصالت و امنیت آثار تاریخی مجموعه جهانی تخت جمشید حفظ شده و برای نسلهای آینده باقی بماند.
irrss.ir