حجت اله طالبیان بروجنی در گفتوگو با آی آر آر اس اس، با اشاره به اینکه هر سال پس از پایان امتحانات تصاویر پارهکردن کتابها و جشنهای نامنظم دانشآموزان واکنشهای فراوانی در شبکههای اجتماعی و رسانهها ایجاد میکند، اظهار داشت: نقدها شدید، هشدارها جدی و تحلیلها متعدد است اما این موج مانند بسیاری از پدیدههای اجتماعی دیگر در همان چرخهی تکراری گرفتار میشود.
«شوک، واکنش، فراموشی»
وی افزود نظام آموزشی نه از کمبود انتقاد، بلکه از نبود گفتمان اصلاحگر رنج میبرد و توضیح داد: اگر نقدها به گفتوگوی مستمر و ارادهی تغییر منجر نشوند، هر بحران مقدمهای برای تکرار بحران بعدی خواهد بود.
این کارشناس آموزش با اشاره به انتشار مجدد تصاویر مشابه در روزهای پایانی امتحانات گفت: دانشآموزانی که پس از آخرین آزمون کتابهای خود را در خیابان پاره میکنند و به هوا میریزند و خیابانها پر از کاغذ میشود؛ خندههای پرانرژی نوجوانان و موبایلهایی که این اقدام را ثبت و به قضاوت عمومی میگذارند؛ این امر برای برخی ممکن است فقط یک «رفتار نوجوانانه» باشد، ولی برای ناظران هوشیار، علامتی هشداردهنده درباره رابطهی ناسالم میان نسل جوان و نظام آموزش رسمی است.
بروجنی توضیح داد: شوک اولیه واکنشها را فعال کرد و کارشناسان، معلمان و تحلیلگران در رسانهها به تحلیل ریشههای این رفتار پرداختند. بسیاری با لحنی انتقادی به نظام آموزش عمومی پرداختند و این پارهکردن کتابها را نماد نارضایتی عمیق و فرسودگی ساختار آموزشی دانستند، اما همانند الگوی تکراری، این واکنشها به سرعت فروکش کرد؛ تصاویر در الگوریتم شبکهها دفن شدند، تحلیلها به فراموشی سپرده شد و گفتمان نو شکل نگرفت.
وی یادآور شد این چرخهی «شوک، واکنش، فراموشی» نمونهای از حالتی است که جامعه در آن گرفتار شده است؛ جایی که پدیدهای اجتماعی ما را شوکه میکند، افکار عمومی واکنش نشان میدهد و سپس همه چیز بدون اصلاح بنیادین به روال عادی بازمیگردد.
نقد، شرط لازم است اما هرگز کافی نیست
کارشناس آموزش و پرورش تأکید کرد نقد بدون تداوم، برنامه و پیوند با بدنهی اجتماعی آموزش فقط تخلیهی موقتی خشم یا ژست روشنفکری است و افزود: جامعه اکنون به مرحلهای رسیده که «دیدن درد» کافی نیست و باید بدانیم با این درد چه باید کرد.
بروجنی اظهار داشت رفتار دانشآموزان در پارهکردن کتاب، نشانه فاصله آموزش رسمی از تجربه زیستهی آنهاست و توضیح داد: این سیستم برای بسیاری از نوجوانان به معنای «تحمیل» است، نه «درک» از مفاهیمی چون «حفظ» و «فهم». آموزش از مفهوم تهی شده، مدرسه به دستگاه نمرهدهی تبدیل شده و کتاب تنها ابزاری برای گذر از آزمون است؛ بنابراین پایان امتحانات برای دانشآموز نه فرصتی برای تأمل که لحظهای برای رهایی از فشارها به شمار میآید.
وقتی رسانهها اسیر لحظهاند، گفتمان شکل نمیگیرد
وی عنوان کرد رسانهها معمولاً در حالت «واکنش فوری» باقی میمانند و تحلیلها کوتاهمدت، احساسی و بدون پشتوانه هستند و افزود: نویسندگانی که امروز درباره آموزش مینویسند فردا در حوزه سیاست خارجی یا محیط زیست قلم میزنند که نشاندهنده فقدان گفتمان تخصصی در حوزه آموزش است. این گفتمان نیازمند مداومت، تحلیل عمیق، سازماندهی و اتصال به بدنهی آموزش (معلمان، دانشآموزان و خانوادهها) است تا بتواند به مطالبهگری عملی تبدیل شود و صرفاً بازنمایی درد نباشد.
این کارشناس تصریح کرد که نیاز به صدای اصلاحطلبانهای در حوزه آموزش داریم؛ صدایی که نه صرفاً دولتی و نه فقط کارشناسی باشد بلکه از دل تجربههای انسانی و زندگی روزمره آموزش نشئت بگیرد.
چه باید کرد؟ راه عبور از چرخه فراموشی
بروجنی تاکید کرد برای شکستن چرخه شوک، واکنش و فراموشی باید فضای بازی را تغییر داد و اظهار داشت: رسانهها و فعالان آموزشی میتوانند با پوشش مستمر موضوعات آموزشی خارج از مواقع بحران، تربیت نویسندگان تخصصی با رویکرد بینرشتهای، ایجاد فضاهای گفتوگو میان معلمان، والدین و دانشآموزان و آغاز کمپینهای مطالبهگر مانند کاهش تمرکز کتابمحوری، افزایش اختیارات مدارس، حمایت از معلمان و بازنگری محتوای درسی قدم بردارند.
وی افزود تغییر از مسیر سیاستگذاریهای کلان شروع نمیشود، بلکه باید زبان عمومی درباره آموزش تغییر یابد؛ وقتی بتوانیم آموزش را نه صرفاً بحران بلکه فرصتی برای ساختن آینده ببینیم، امکان اصلاح زنده خواهد شد.
کتابی که پاره میشود، حامل چیزی بیش از کاغذ است
این کارشناس تاکید کرد کتاب درسی برای دانشآموز فقط ابزار آموزشی نیست بلکه نمادی از رابطه او با آموزش، قدرت، ساختار و آینده است و افزود: پاره کردن آن نوعی اعتراض است؛ شاید خام و احساسی ولی جدی و هشداردهنده. اگر تنها به انتقاد بسنده کنیم و آن را به گفتمان تغییر متصل نکنیم، این هشدارها خاموش شده و امید به اصلاح نیز از بین میرود. امروز انتخابی پیش رو داریم؛ یا در همان چرخهی همیشگی شوک، واکنش و فراموشی باقی بمانیم یا این بار تصمیم بگیریم صدای انتقاد را به زبان تغییر تبدیل کنیم.
irrss.ir