آی آر آر اس اس – دولت سیزدهم از ابتدای فعالیت خود وعدههایی جهت ارتقاء سرعت و کیفیت اینترنت داده است، اما مردم همچنان از کندی اینترنت ناراضی بوده و خواهان فهم دلیل اصلی این مشکل هستند. فتاحی، معاون وزیر ارتباطات و رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، به سوالات زیر در این زمینه پاسخ میدهد.
از نظر شما، علت اصلی کندی اینترنت چیست؟
شکایت کاربران از کیفیت اینترنت مسالهای همیشگی است که با شدت و ضعف در برهههای مختلف وجود داشته است. علت آن، رشد روزافزون نیاز کاربران به فضای مجازی و ارتباطات و افزایش همیشگی مصرف دادههاست که این روند در سطح جهان نیز مشهود است. نکته مهم، توسعه بهموقع زیرساختهای شبکه ارتباطی کشور بهخصوص در لایه دسترسی است. در صورت عدم توسعه بهموقع، تقاضا از عرضه پیشی میگیرد و منجر به افت کیفیت اینترنت و افزایش نارضایتی کاربران میشود. به عنوان مثال، در سالهای گذشته اپراتورها بیش از 2.5 میلیارد دلار سالانه برای توسعه شبکه سرمایهگذاری میکردند، اما این رقم به شکل قابل توجهی کاهش یافته است. به عبارت دیگر، عدم سرمایهگذاری مناسب اپراتورها به دلایل مختلف باعث شده که شبکه به میزان مورد نیاز توسعه نیابد. در واقع، آنها تنها توانستهاند سرمایهگذاری برای حفظ وضعیت موجود انجام دهند، در حالی که میزان مصرف و تقاضای اینترنت به طور مداوم افزایش یافته و کشور به نقطه ناترازی بین مصرف و کیفیت رسیده است.
این ناترازی چگونه روی کیفیت اینترنت تأثیر میگذارد؟
وقتی زیرساختها ثابت میمانند ولی تقاضا بالا میرود، ظرفیت شبکه پاسخگوی نیاز کاربران نخواهد بود. افزایش مداوم حجم و ترافیک مصرفی کاربران (Payload) در حالی که زیرساختها ارتقا نمییابند، منجر به کاهش نرخ انتقال داده (Throughput) و کاهش کیفیت و سرعت اینترنت میشود. تنها راه برطرف کردن این ناترازی، توسعه مناسب و بهروزرسانی شبکه زیرساخت ارتباطی توسط اپراتورهاست.
به طور کلی، وزارت ارتباطات چه اقداماتی برای شناسایی و رفع مشکلات اینترنت و زیرساخت انجام داده و چه مشکلاتی شناسایی شده است؟
در ابتدای دولت سیزدهم، وزارت ارتباطات مأمور شد تا وضعیت شبکه را ارزیابی کرده و چالشها و راهکارهای آن را مشخص کند. علاوه بر برگزاری جلسات فنی مستمر با مدیران اپراتورها، از گزارشهای مردمی ثبت شده در سامانه ۱۹۵ نیز استفاده شد. اولین مشکل شناسایی شده، فقدان توسعه بهنگام زیرساختهای شبکه ارتباطی کشور به ویژه در لایه دسترسی بود. سایر مسائل شامل قطعی برق، اشباع لینکهای اینترنت بینالملل، محدودیتهای برخی پلتفرمهای خارجی و استفاده گسترده کاربران از فیلترشکن و VPN بود که همه این عوامل به نوعی منجر به اختلال در ارتباطات شده و در کیفیت تأثیرگذار هستند.
با توجه به نبود توسعه بهنگام و عدم سرمایهگذاری اپراتورها، آیا افزایش تعرفه راهحل این مسئله است؟
افزایش تعرفه یکی از درخواستهای ثابت اپراتورها بوده که به دلیل بیشتر بودن هزینههای ارزی نسبت به درآمد ریالی، معتقدند باید درآمدشان افزایش یابد تا بتوانند زیرساختها را نوسازی کنند. آنها نامه درخواست افزایش ۷۵ درصدی تعرفه به رگولاتوری ارسال کردهاند، اما ما این درصد را غیرقابل قبول دانسته و اعلام کردهایم هر گونه افزایش خودسرانه، با جریمههای سنگین مواجه خواهد شد. درآمد اصلی اپراتورها از افزایش تعرفه است، اما معیشت مردم و رضایت عمومی برای ما اهمیت بالایی دارد و در هر گونه افزایش تعرفه، این موضوع حتماً مدنظر خواهد بود. سازمان تنظیم مقررات مدافع حقوق مردم است و ابزارهای نظارتی در اختیار کاربران قرار گرفته تا اعتمادسازی صورت گیرد. دسترسی به فضای مجازی اکنون یک نیاز اساسی اجتماعی، فرهنگی، آموزشی و اقتصادی محسوب میشود. در جلسات متعدد با اپراتورها، در حال طراحی سناریوهایی هستیم تا با تغییر منصفانه تعرفه، بار مالی به مردم تحمیل نشود و اپراتورها توان توسعه زیرساخت داشته باشند.
کاربران معتقدند با وجود افزایش تعرفه در سال ۱۴۰۲، شاهد بهبود کیفیت نبودهاند. چه تضمینی وجود دارد که پس از افزایش تعرفه امسال، کیفیت اینترنت بهتر شود؟
درست است، تناسب افزایش تعرفه با تعهدات اپراتورها نکته مهمی است. ما پس از افزایش تعرفه، تعهدات پروانهای اپراتورها را به دقت زیر نظر داریم و در صورت تخلف برخوردهای جدی از جمله جریمه یا ابطال پروانه اعمال خواهد شد. این بررسیها از طریق رگولاتوری، بازخوردهای مردمی و ابزارهای پایش فنی صورت میگیرد و نظارتهای آنلاین همراه با دسترسی کارشناسان به داشبوردهای مدیریتی و فنی اپراتورها برقرار است. هر گونه کوتاهی اپراتورها با جدیت برخورد میشود. باور داریم اگر اپراتورها به تعهداتشان عمل کنند، رضایت کاربران جلب خواهد شد. چندین سال سرکوب تعرفه وجود داشته و اجازه ندادهاند افزایش منطقی بر اساس کیفیت خدمات صورت گیرد؛ نتیجه این عدم تعادل کاهش کیفیت است.
در مورد تأثیر قطعی برق بر کیفیت شبکه چه برنامهای دارید؟
یکی از چالشها، ناترازی انرژی و تأثیر مستقیم قطعی برق بر کیفیت خدمات ارتباطی است. خرابی باتریها، آسیب به تجهیزات ذخیره انرژی به خاطر قطع و وصلهای مکرر برق، سرقت باتریها و همچنین عدم سودآوری تعویض باتریها برای اپراتورها باعث شده سایتهای ارتباطی هنگام قطع برق از کار بیفتند که نارضایتی ایجاد میکند. این تجهیزات برای شرایط اضطراری طراحی شدهاند، نه تأمین ناترازی برق. برنامهریزی شده تا با نوسازی باتریهای پشتیبان، دریافت تعهد از اپراتورها و کمکهای دولت در تأمین باتریهای با کیفیت، این مشکل تا حد قابل قبولی حل شود. اپراتورها موظف به ارائه برنامه مشخص برای تأمین باتریها شدهاند.
برای برخورد با اشباع لینکهای اینترنت بینالملل چه اقداماتی انجام شده؟
کمبود ظرفیت اینترنت کشور در زمان اوج ترافیک باعث اشباع لینکها میشد. برای رفع این مشکل، شرکت ارتباطات زیرساخت ظرفیت اینترنت بینالملل را به بیش از یک ترابیت بر ثانیه افزایش داد که با برنامهریزی دقیق مشکل به طور مؤثری رفع شده و کیفیت بخش بینالملل بهبود یافته است.
محدودیتها و استفاده گسترده از فیلترشکن و VPN چه تأثیری بر کیفیت اینترنت دارد و راهکار شما چیست؟
محدودیتها در برخی پلتفرمهای خارجی باعث شده بیش از ۸۰ درصد کاربران از فیلترشکنها استفاده کنند. این ابزارها علاوه بر ایجاد اختلال، آسیبهای امنیتی از جمله نصب بدافزار و افزایش حملات سایبری دارند. برنامههای مختلفی در شورای عالی فضای مجازی برای کاهش این مشکل مطرح شده و در مرحله اول طرح رفع فیلترینگ، دو پلتفرم بینالمللی رفع فیلتر شدند که منجر به کاهش کمدرصد استفاده از VPN شد. این روند با جدیت ادامه دارد و جلسات به صورت مرحلهای برای ارتقای حکمرانی قانونمند و ایجاد گشایشهای جدید برگزار میشود.
تداخلات فرکانسی چه تأثیری بر کیفیت شبکه دارد؟
یکی از مشکلات کیفیت شبکه، تداخل فرکانسی ناشی از استفاده از دستگاههای غیرمجاز و تکرارکنندههای (repeater) غیراستاندارد است که کیفیت را کاهش میدهد. برخی برای جبران ضعف پوشش درون ساختمان از تقویتکنندهها غیرمجاز استفاده میکنند که به دلیل قیمت پایینتر رایج شدهاند و تداخل ایجاد میکنند. این تجهیزات در حال شناسایی و جمعآوری هستند. همچنین دسترسی محدود به منابع فرکانسی پرکاربرد چالش دیگر است. این فرکانسها با پهنای باند مناسب برای توسعه اینترنت سیار حیاتیاند. در حال مذاکره با نهادهایی مانند صداوسیما هستیم تا با مدلهای مشارکتی، بتوانیم این فرکانسها را برای توسعه ارتباطات سیار استفاده کنیم.
چرا کاربران گاهی ناگهان کاهش کیفیت اینترنت را به دلیل تخریب سایتهای ارتباطی تجربه میکنند؟
برخی احکام قضایی و دخالتهای میاندستگاهی، مانند حکمهای قلع و قمع سایتها، که توسط شهرداری یا مراجع قضایی صادر میشود، باعث تخریب سایتها میشود. همچنین محدودیتهای برخی دستگاهها مثل سازمان محیط زیست و انرژی اتمی در نصب سایت ایجاد مشکل میکند. این موضوع باعث میشود خانوارهای منطقهای تا شعاع یک کیلومتر از دسترسی اینترنت محروم شوند و نارضایتی ایجاد شود. سالانه بیش از هزار حکم قلع و قمع صادر میشود که بخش مهمی از مشکلات کیفیت ناشی از آن است. در حال مذاکرات با مراجع قضایی، دولت و شهرداریها هستیم تا حکمها به نحوی اجرا شوند که تا زمان احداث سایت جدید، سایت قبلی تخریب نشود و سرویسدهی قطع نشود.
نقش شرکت مخابرات ایران در بهبود کیفیت شبکه چگونه است؟
شرکت مخابرات ایران که قبلاً زیرمجموعه وزارت ارتباطات بود و پس از خصوصیسازی جدا شد، به دلیل مشکلات فنی و تجاری چالشهایی دارد. این موضوع از ابتدای دولت سیزدهم در دستور کار وزارتخانه قرار دارد و امیدواریم با همکاری مناسب از ظرفیت مخابرات در حوزه زیرساخت و توسعه فیبر نوری بهرهمند شویم. اقدامات خوبی در این زمینه آغاز شده و با ادامه همکاری، کیفیت شبکه بهبود خواهد یافت.
پروژه توسعه فیبر نوری منازل و کسبوکارها که وعدهای برای بهبود کیفیت اینترنت بود، در چه مرحلهای است؟
پروژه فیبر نوری یکی از برنامههای کلیدی برای ارتقاء کیفیت اینترنت است که وزارت ارتباطات بر آن متمرکز است. مشکلات قانونی مانند تبدیل حساب فیبر نوری به صندوق حل شده و با تصویب اساسنامه صندوق در دولت و تأیید شورای نگهبان، پرداختهای مشوق به اپراتورها پس از چندین ماه وقفه آغاز شده است. هدف ایجاد پوشش ۲۰ میلیونی فیبر نوری تا پایان برنامه هفتم توسعه است و اپراتورها موظف به اتصال کاربران ظرف یک ماه پس از ایجاد پوشش هستند. عملکرد اپراتورها به دقت رصد میشود و در صورت تأخیر، جریمه اعمال خواهد شد. کاربران میتوانند شکایتهای مربوط به فیبر نوری را در سامانه 195 ثبت کنند.
توسعه اینترنت 5G در کشور کند بوده؛ موانع آن چیست و تخصیص فرکانس چقدر در بهبود کیفیت موثر است؟
در بررسی وضعیت شبکه، موانع توسعه 5G از جمله واگذاری فرکانسهای اختصاصی مورد نیاز شناسایی شد که با تدبیر، دو باند ۳۶۰۰ و ۳۷۰۰ مگاهرتز واگذار شده است که نقش کلیدی در افزایش کیفیت دارد. همچنین بسیاری از برندهای گوشی اینترنت 5G را روی گوشیهای وارداتی فعال نکرده بودند که با تعامل با نمایندگان آنها، برنامه فعالسازی در حال اجراست تا تمام گوشیهای قابلیتدار به 5G دسترسی پیدا کنند. فرکانس ۱۵۰۰ مگاهرتز نیز برای FTT 5G (شبکه فیبر نوری بیسیم نسل پنجم) در کمیسیون تنظیم مقررات تصویب و در اختیار اپراتورها قرار گرفته است.
با توجه به اقدامات دولت سیزدهم در حوزه ارتباطات، چشمانداز شما برای بهبود کیفیت اینترنت چیست و کاربران چه زمانی به اینترنت پرسرعت و بدون اختلال دست خواهند یافت؟
اولویت وزارت ارتباطات در ۸ ماه گذشته، شناسایی مشکلات و برنامهریزی برای حل آنها بوده است. برخی مشکلات زیرساخت اینترنت بینالملل فوراً برطرف شد و سایر موارد در مراجع مرتبط پیگیری میشود. دو رویکرد اصلی توسعه نسل پنجم ارتباطات و توسعه فیبر نوری منازل و کسبوکارها است که پیشبینی میکنیم کاربران در ماههای آینده پیشرفت ملموسی در کیفیت اینترنت احساس کنند. سرعتهایی که در برخی مناطق زیر ۱۰-۱۵ مگابیت بود، با فیبر نوری و 5G به ۱۰۰، ۲۰۰ و حتی ۵۰۰ مگابیت خواهد رسید و تجربه جدیدی ایجاد خواهد شد. البته حل کامل مشکلات چندساله زمانبر است ولی با شروع اقدامات، نتایج به زودی دیده خواهد شد. سازمان تنظیم مقررات مدافع حقوق مردم است و با نظارت و برخورد با اپراتورهای متخلف، به دنبال جلب رضایت عمومی است. اینترنت امروز نیاز اساسی در تمام حوزههای زندگی از اقتصاد تا فرهنگ است و با فناوریهایی مانند هوش مصنوعی اهمیت آن افزایش مییابد.
وضعیت اینترنت روستایی چگونه است و چرا با وجود گزارشهای پوشش زیاد، نارضایتی هنوز وجود دارد؟
اینترنت روستایی تحت مدیریت مجزا در وزارتخانه است اما مسالهای جالب است که هر پایان دولت گزارش پوشش بیش از ۹۰ درصد ارائه میشود ولی نارضایتی باقی است که دلیل آن بیصداقتی مدیران نیست. علت، تغییر نیاز کاربران است که دیگر به تماس تلفنی یا اینترنت پایه بسنده نمیکنند، بلکه انتظار اینترنت پرسرعت 4G دارند. افزایش تقاضا باعث شده پوشش قبلی پاسخگو نباشد. برای رفع این شکاف، طراحی و تامین منابع بهروزرسانی شبکههای روستایی در دستور کار است تا عدالت ارتباطی تحقق یابد.
منبع: ایرنا